Lalinačka slatina, smeštena jugoistočno od Niša, predstavlja zaštićeno prirodno dobro prostirući se na teritoriji gradske opštine Palilula i opštine Merošina. Ovo jedinstveno stanište, čija je površina oko 250 hektara, smešteno duž leve obale Južne Morave u dolini Dudulajske reke, skriva veliku raznolikost flore i faune.

Slatinska zemljišta, nekadašnje oblasti slanih jezera i mora, danas su retkost u području južne Srbije. Lalinačka slatina, jedno od najznačajnijih takvih područja, nosi nasleđe i bogatstvo flore i faune koje su istraživači proučavali još od 19. veka. Kako se ovo jedinstveno stanište suočava s izazovima poput intenzivne poljoprivrede i klimatskih promena, istraživači tragaju za rešenjima koja će sačuvati njegovu izuzetnu biološku vrednost.

U proteklom veku, Lalinačka slatina je postala predmet istraživanja flore i vegetacije. Brojni stručnjaci su posvetili pažnju očuvanju ovog staništa, dok su ornitolozima posebno zanimljiva brojna staništa ptica koje su tu pronašle svoj dom. Uporni napori za očuvanjem ovog dragocenog prirodnog blaga kulminirali su 2015. godine, proglašenjem slatine spomenikom prirode.

Dok su pojedini delovi podloge obradivi, rubni delovi su sačuvani kao livade sa raznovrsnim biljnim vrstama. Šumska i žbunasta staništa su manje zastupljena, ali se ipak mogu pronaći na periferiji slatine. Ova područja su važna zbog prisustva specifičnih biljnih vrsta kao što su drača, beli glog, bagrem, trnjina i druge. Duž korita Dudulajske reke rastu različite vrste drveća i grmlja koje grade vlažne šumske zajednice, uključujući crnu i belu topolu, belu vrbu, veza, poljski brest, trnjinu i slično.

Tokom 2023. godine sprovedeno je opsežno istraživanje i evidentiranje faune ptica Lalinačke slatine. Kroz precizno definisane staze kretanja (transekte), beležene su vrste ptica koje su uočene, fotografisane ili prepoznate po zvuku. U okviru projekta “Implementacija mera za ranu detekciju požara na visoko rizičnom području izuzetne biološke vrednosti – Spomenik prirode ‘Lalinačka slatina'”, stručnjaci su posvećeni inventarizaciji ptica na ovom području. Kroz terenska istraživanja i analize literature, identifikovane su ključne teritorijalne zone važne za razmnožavanje ptica. Ovi nalazi će biti od velikog značaja u postavljanju sistema za rano detektovanje požara, čime će se dodatno unaprediti zaštita ovog jedinstvenog staništa.

Rezultati ornitoloških istraživanja Lalinačke slatine

U periodu od 2003. do 2013. godine, ornitolozima je ovo područje bilo predmet posmatranja u sedam navrata. Tokom ovih istraživanja, koje je sproveo Zavod za zaštitu prirode, zabeleženo je prisustvo 37 različitih vrsta ptica, pri čemu je 26 vrsta označeno kao gnezdarice. Među vrstama zapaženim tokom tih poseta su bela roda, orao zmijar, eja močvarica, vivak, stepska trepteljka, rusi svračak, vinogradarska strnadica i crnoglava strnadica, dok se navod prisustva orla krstaša se bazira samo na anketi. Ornitolozi Biološkog društva “Dr Sava Petrović” objavili su svoja istraživanja sprovedena tokom 2020. i 2021. godine u časopisu “Zaštita prirode”, koji izdaje Zavod za zaštitu prirode.

Zavod za zaštitu prirode Srbije je sproveo dvogodišnja terenska istraživanja tokom 2021. i 2022. godine. Ova istraživanja su obuhvatila i neposrednu okolinu područja. Kombinovanjem podataka iz svih navedenih studija, možemo zaključiti da je na području Spomenika prirode “Lalinacka slatina” i okoline dokumentovano prisustvo čak 102 vrste ptica. Ovaj broj vrsta predstavlja preko 25% ukupne faune ptica u Srbiji. Od ovog broja, njih 84 su strogo zaštićene vrste, dok je 17 vrsta zaštićeno uz određene uslove.

Najosetljiviji period životnog ciklusa ptica je period reprodukcije, koji kod većine vrsta traje od sredine aprila do kraja juna. U tom periodu, sve aktivnosti koje imaju negativan, pa čak i potencijalno negativan uticaj na vrste, moraju biti sankcionisane, a instalacija sistema za rano otkrivanje požara je jedan od konkretnih koraka koji mogu doprineti tome.

Projekat “Implementacija mera za ranu detekciju požara na visoko rizičnom području izuzetne biološke vrednosti – Lalinačka slatina” sprovodi Biološko društvo “Dr Sava Petrović”, uz finansijsku podršku Evropske unije i Vlade Švajcarske. Ovaj projekat je deo šire inicijative „EU za Zelenu agendu u Srbiji“, koju, uz tehničku i finansijsku podršku Evropske unije i u partnerstvu sa Ministarstvom zaštite životne sredine, sprovodi UNDP, a u saradnji sa Ambasadom Švedske i Evropskom investicionom bankom (EIB), uz dodatna finansijska sredstva koja su obezbedile vlade Švedske, Švajcarske i Srbije.